ড° ভাৰত বৰুৱা
চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ কুশলীসকলৰ মতে মৌখিক প্ৰতিবিষাণু বা অ’ৰেল এণ্টিভাইৰেল, যিটো তৈয়াৰ কৰা খুবেই কঠিন, সেইটোৱেহে সম্ভৱত:অনাগত দিনত ক’ভিড-১৯ অতিমাৰীৰ শিখাক নুমুৱাব পাৰিব আৰু ভবিষ্যতে এনে ধৰণৰ ভাইৰাছজনিত ৰোগৰ আবিৰ্ভাৱক প্ৰতিৰোধ কৰিব পাৰিব। যেতিয়াই ক’ভিড-১৯ -য়ে সমগ্ৰ বিশ্ব ছানি ধৰিলে, আগতে অসাধ্য বুলি ভবা এটা কাম বিজ্ঞানীসকলে কৰিবলৈ সক্ষম হ’ল।সেইটো হৈছে সুলভ তথা নিৰ্ভৰযোগ্য কভিড টেষ্ট বা পৰীক্ষণ আৰু এই টেষ্ট পৃথিবীৰ প্ৰায় সকলো প্ৰান্ততেই উপলব্ধ হ’ল। লগতে মাত্ৰ ওঠৰ মাহ আগতে চিনাক্ত কৰা বিষাণু বা ভাইৰাছৰ নিৰাপদ আৰু ফলপ্ৰসূ প্ৰতিষেধকো শ শ নিযুত মানুহে ল’ব পৰা হ’ল। এয়া নিশ্চয়কৈ আধুনিক চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ জয়যাত্ৰা। কিন্তু এই জয়যাত্ৰা আধৰুৱাহে কিয়নো, এই অতিমাৰীৰ পৰিসমাপ্তি ঘটাবৰ বাবে কেৱল প্ৰতিষেধক পৰ্যাপ্ত নহয়। আগশাৰীৰ চিকিৎসাবিদসকলে মন্তব্য দিছে যে, ক’ভিড-১৯ এই ধৰাৰ পৰা অতি সোনকালে আতঁৰি যোৱাৰ কোনো সম্ভাৱনা নাই। কিয়নো বিশ্বৰ বহু দেশত পৰ্যাপ্ত প্ৰতিষেধকৰ পালি বহুলভাৱে উপলব্ধ হোৱা নাই। ইয়াৰ ফলত বিশ্বৰ সমগ্ৰ জনতাক প্ৰতিষেধক দি অতিমাৰী ৰোধ কৰা প্ৰায় অসম্ভৱ। বিশ্ব স্বাস্থ্য সংস্থাৰ মতে বিশ্বৰ অৰ্ধেক সংখ্যক জনতা বাস কৰা নিম্ন তথা নিম্ন-মধ্যবিত্ত দেশ কেইখনৰ মাত্ৰ ১৭% মানুহেহে ক’ভিড-১৯-ৰ প্ৰতিষেধক পাইছে বা লৈছে। আনকি অধিক শতকৰা হাৰত প্ৰতিষেধক প্ৰদান কৰা দেশ যেনে ইজৰাইল (৬৩%), ডেনমাৰ্ক (৬৯%), কানাডা (৬৬%), জাৰ্মানী (৫৮%), আমেৰিকা (৫১%) আদিত কমকৈ হ’লেও সংক্ৰমণ এতিয়াও অব্যাহত আছে । তদুপৰি, সেইবোৰ দেশৰো মুঠ জনসংখাৰ এটা ভাগ প্ৰতিষেধক ল’ব পৰা বয়সৰ পৰিসীমাৰ তলত, এটা অংশই অনাস্থাৰ বাবে প্ৰতিষেধক ল’ব নিবিচাৰে, আৰু এটা ভাগে বিভিন্ন কাৰণত প্ৰতিষেধক ল’ব নিবিচাৰে।
ক’ভিড-১৯ অতিমাৰী আৰু কেইবা বছৰ ধৰি বৰ্তি থাকিব পাৰে কিয়নো বিভিন্ন কাৰণত বহু সংখ্যক লোকে প্ৰতিষেধক লোৱা নাই বা ল’ব পৰা নাই, আৰু বিষাণুৰ উৎপৰিৱৰ্তনৰ বাবে সৃষ্টি হোৱা ৰূপান্তৰে প্ৰতিষেধকক আংশিকভাৱে হ’লেও অক্ষম কৰিছে। চিকিৎসক আৰু জন-স্বাস্থ্য কুশলীসকলৰ বক্তব্য হৈছে যে আমি এতিয়াও এবিধ মুখ্য সঁজুলিৰ পৰা বহু আঁতৰত - এটা মৌখিক প্ৰতিবিষাণু বা অ’ৰেল এণ্টিভাইৰেল। আমাক সদায়েই এটা নতুন ধৰণৰ যতনৰ দৰকাৰ হ’ব, অকল প্ৰতিষেধকৰ ওপৰত নিৰ্ভৰশীল হ’লে নচলিব। আমি যদি কভিড-১৯ ৰ অসুস্থতাৰ আৰাম্ভণিতেই ৰোগীক এটা নিৰাপদ আৰু কৰ্মক্ষম প্ৰতিবিষাণু বা এণ্টিভাইৰেলৰ পালি দিব পাৰোঁ, তেন্তে আমি ৰোগীক চিকিৎসালয়ত ভৰ্তি হোৱাৰ পৰা আৰু মৃত্যু হোৱাৰ পৰা বচাব পৰিম। লগতে স্বাস্থ্য-সেৱা বিভাগক অতিমাৰীৰ মাধমাৰৰ পৰা সকাহ দিব পৰা যাব।
ক’ভিড-১৯ বিষাণু বা ভাইৰাছ নি:শেষ কৰিব পৰা প্ৰতিবিষাণু অথবা যি কোনো ধৰণৰ বিষাণুজনিত তীব্ৰ সংক্ৰমণ ৰোধ কৰিব পৰা প্ৰতিবিষাণু বা এণ্টিভাইৰেল তৈয়াৰ কৰা সাধাৰণত কষ্টকৰ। এনে ধৰণৰ প্ৰতিবিষাণু অতি কম সময়ৰ বাবেহে কৰ্মক্ষম হৈ থাকে, সংক্ৰমণৰ পৰা পৰিপূৰ্ণ ৰূপত ৰোগ হোৱালৈকে। তাতোকৈ উল্লেখযোগ্য কথা যে, এটা প্ৰতিবিষাণু গৱেষণাগাৰত বিকশিত কৰি, ক্লিনিকেল প্ৰয়াসৰ জৰিয়তে ব্যৱহাৰৰ উপযোগী বুলি চিনাক্ত কৰি বজাৰত উপলভ্য হোৱালৈকে বহু বছৰৰ শ্ৰম জড়িত হৈ থাকে। কিন্তু সেই সময়ছোৱাৰ ভিতৰত যদি জন-স্বাস্থ্য ব্যবস্থাৰ উন্নতি কৰি বিষাণুৰ সংক্ৰমণ নিৰ্মূল অথবা কম কৰিব পৰা যায় তেন্তে গৱেষকসকলৰ কষ্ট অথলে যোৱাৰ দৰেই হৈ পৰে। এনেবোৰ কাৰণতেই প্ৰতিবিষাণুৰ গৱেষণাৰ ক্ষেত্ৰত বিত্তীয় সাহায্য সীমিত ধৰণেহে পোৱা যায় আৰু ফলস্বৰূপে প্ৰতিবিষাণুৰ বিকাশৰ গৱেষণা তুলনামূলকভাৱে অন্য ঔষধৰ গৱেষণাতকৈ অনেক গুণে পিছপৰা।
প্ৰতিবিষাণু বা এন্টিভাইৰেল পিল্ বা বড়ি বিকাশ কৰা কঠিন কিয়?
আজি ওঠৰ মাহ ধৰি ক’ভিড-১৯-ৰ তাণ্ডৱত সমগ্ৰ বিশ্বই কম্মাপন। এনে দুৰ্দিনত ঔষধ-প্ৰস্তুতকৰ্তাবোৰে ইটোৱে সিটোৰ লগত ফেৰ মৰাৰ চেষ্টা কৰিছে, কোনে আগতে প্ৰতিবিষাণু বা এণ্টিভাইৰেল তৈয়াৰ কৰি এই অতিমাৰীৰ জোৱাৰক শাম কটাব পাৰে। কিন্তু বাস্তৱিকতে এই ধৰণৰ প্ৰতিবিষাণু তৈয়াৰ কৰাৰ পথ দীঘলীয়া আৰু কষ্টসাধ্য। সচৰাচৰ, প্ৰতিশ্ৰুতিজনক প্ৰতিবিষাণু ৰোগীৰ কাষ নাপায়গৈ।
বিষাণু অথবা ভাইৰাছবোৰ সলি-সিয়ান। সিহঁত আণুবীক্ষণিক, অতি
সহজে উৎপৰিৱৰ্তন কৰিব, আৰু প্ৰতি দিনে নিজৰে হাজাৰ হাজাৰ নকল
বা প্ৰতিলিপি তৈয়াৰ কৰিব পৰা ক্ষমতাসম্পন্ন। আচলতে সংক্ৰমিত কোষবিলাকেহে মূল
বিষাণুটোৰ হৈ তাৰ নকলবোৰ তৈয়াৰ কৰে। বিষাণুৰ নিজৰ প্ৰজনন শক্তি নাই - সিহঁতে এটা
জীৱকোষক সংক্ৰমিত কৰাৰ আগলৈকে নিৰ্জীৱ অথবা অক্ষম হৈ থাকে। আনহাতে, ঔষধৰ কামেই হৈছে ৰোগৰ কাৰকৰ প্ৰ’টিন বা উৎসেচক এটাক
লক্ষ্যবস্তু হিচাপে লৈ প্ৰত্যাক্ৰমণ কৰা আৰু প্ৰতিৰোধ কৰা। কিন্তু বিষাণুৰ নিজৰ
বুলিবলৈ সীমিত প্ৰ’টিন বা উৎসেচক হে আছে। সেই মুষ্টিমেয় প্ৰ’টিন আৰু উৎসেচকৰ সহায়তেই বিষাণুয়ে মৌলিক কাৰ্য যেনে - কোষত প্ৰৱেশ,
প্ৰতিলিপি তৈয়াৰ, আৰু শেষত কোষৰ পৰা উধাও হোৱা
- যাতে সেই একেখিনি কাম অন্য কোষত পূনৰাবৃত্তি কৰিব পাৰে। কিন্তু সেই এমুঠিমান প্ৰ’টিন আৰু উৎসেচকৰ শৃংখল আৰু সংৰচনা ভিন্ন গোত্ৰৰ বিষাণুৰ ক্ষেত্ৰততো
বেলেগেই, একেটা শ্ৰেণীৰ বিষাণুৰ মাজতো অনুৰূপ নহয়। এনেবিলাক
কাৰণতে যেতিয়া এটা ঔষধেৰে এটা বিষাণুক নিহত কৰিব বিচৰা হয় বিজ্ঞানীসকল বিপাঙত
পৰে।গতিকে এটা বিষাণুৰ বাবে তৈয়াৰ কৰা ঔষধে আন এটা বিষাণুৰ ক্ষেত্ৰত কাৰ্যকৰী
ক্ৰিয়া নকৰাতো খুবেই স্বাভাৱিক। তাৰ লগতে বিনিয়োগৰ নাটনি আৰু ক্লিনিকেল প্ৰয়াসৰ
বাবে নিৰ্ভৰযোগ্য পশু-আৰ্হিৰ অভাৱে প্ৰতিবিষাণুৰ বিকাশ এটা জটিল সমস্যাত পৰিণত
কৰিছে।
এই আৱিষ্কাৰ অতি
গুৰুত্বপূৰ্ণ আছিল কিয়নো এই ঔষধে কেৱল বিষাণুৰ ডি. এন. এ. পলিমাৰেজক হে অক্ষম
কৰিছিল কোষবিলাকৰ অন্য প্ৰ’টিন বা উৎসেচকক স্পৰ্শও কৰা নাছিল,
গতিকে পাৰ্শ্বক্ৰিয়া কম হৈছিল। তেতিয়াৰে পৰা গৱেষকসকলে তেনে ধৰণৰ
পদক্ষেপ ল’বলৈ কাম কৰি আহিছে যাতে ঔষধৰ লক্ষ্য কেৱল বিষাণুৰ
প্ৰ’টিন বা উৎসেচক, কোষৰ উপাদান যাতে
নহয়। প্ৰতিবিষাণু ৰূপাঙ্কণ কৰা গৱেষকসকল সদায় এটা কথাক লৈ সতৰ্ক হোৱা দৰকাৰ। সোইটো
হৈছে, বিষাণুৰ কোনটো উপাদান আটাইতকৈ লেহুকা। যেনে ধৰক এখন
বাহনৰ তেল কমি গ’লে অভিজ্ঞতাৰ পৰা আপুনি জানে যে কিছুদূৰ
সুকলমে চলাই যাব পাৰিব। কিন্তু বাহনৰ টাইমিং বেল্ট যদি ছিগে তেন্তে বাহনৰ ইঞ্জিন
অকামিলা হৈ পৰিব। গতিকে এটা বিষাণুৰ কেপচুলত বাহনৰ টাইমিং বেল্টৰ সমতুল্য কি আছে
আৰু সেইটো বিভিন্ন গোত্ৰৰ বিষাণুৰ ক্ষেত্ৰত কিমান বেলেগ বেলেগ, এনে ধৰণৰ দিশবোৰত গৱেষকসকলে গুৰুত্ব দিবলৈ লৈছে।
উদাহৰণ স্বৰূপে ৰেম’ডেজিভিৰ নামৰ প্ৰতিজৈৱিকবিধে সৰু আৰ্হিৰ জীৱকোষ আৰু বান্দৰ জাতীয় জীৱৰ কোষত কৰা ইব’লাৰ বিষাণুৰ বিৰুদ্ধে পৰীক্ষণত খুউব ভাল ফলাফল দেখুৱাইছিল। কিন্তু মানৱ শৰীৰত ইব’লা বিষাণুৰ বিপক্ষে কৰা পৰীক্ষাবোৰৰ এইবিধ প্ৰতিজৈৱিকৰ ফলাফল তেনে সন্তোষজনক নহ’ল। বিজ্ঞানীসকলে মত পোষণ কৰে যে প্ৰতিবষাণু বিকাশৰ ক্ষেত্ৰত এনে ধৰণৰ উজুটিবোৰৰ আন এটা কাৰণ হ’ল পৰীক্ষণৰ বাবে উপযুক্ত আৰ্হিৰ অভাৱ।
পেট্ৰিডিচৰ পৰীক্ষণ অথবা গাণিতিক আৰ্হিৰ সহযোগত বিজ্ঞানীসকলে প্ৰতিবিষাণুৰ স্বাস্থ্যবিধানৰ ফলদায়ক দিশবোৰৰ কিছু আগজাননী পাব পাৰে, কিন্তু তেনে আৰ্হিবোৰে কি প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিব পাৰে আৰু কি প্ৰশ্নৰ উত্তৰ দিব নোৱাৰে সেই সম্পৰ্কেও বিজ্ঞানীসকলে প্ৰতি খোজতে চিন্তা কৰিব লগা হয়। আৰ্হিবোৰ কেৱল পৰ্যায় ক্ৰমে আগবঢ়াত সহায়ক হয়, কিন্তু ব্যৱহাৰিক দিশত মানৱ শৰীৰত এটা প্ৰতিবিষাণুৱে কি ৰূপত কাম কৰিবগৈ সেই চিন্তাতহে বিজ্ঞানীসকল সদায়েই সজাগ থাকিব লাগে।
জৈৱিক দিশটোৱে প্ৰতিবিষাণুৰ বিকাশৰ ক্ষেত্ৰৰ বিগত পঞ্চাছ বছৰত বহু বাধাৰ সৃষ্টি কৰিলেও এটা কথা পৰিলক্ষিত হ’ল যে উপযুক্ত উদ্দীপকে উদ্ভাৱন সম্ভৱ কৰি তোলে। কেইবা দশক ধৰি হেপাটাইটিচ চি-ৰ বিষাণুৰ বিষয়ত গৱেষণা আৰু প্ৰতিবিষাণু তৈয়াৰ কৰাত কৰা বিনিয়োগৰ ফলস্বৰূপে প্ৰতিবিষাণুৰ বিষয়ে সামগ্ৰিক জ্ঞান বৰ্ধিত হৈছে। তাৰ ফলস্বৰূপে বৰ্তমান এটা চমু পিল বা বড়িৰ ক’ৰ্চৰ দ্বাৰাই হেপাটাইটিচ চি নিৰাময় কৰিব পাৰি। গতিকে এইডচ আৰু হেপাটাইটিচ চি-ৰ ক্ষেত্ৰত নিশ্চয়কৈ চিকিৎসা বিজ্ঞানৰ জয়যাত্ৰ অনস্বীকাৰ্য।
কিন্তু এইডচ আৰু হেপাটাইটিচ চি দুয়োটাই দীৰ্ঘস্থায়ী ৰোগ, গতিকে ই গোলকীয়ভাৱে বহুল প্ৰভাৱ পেলায়, ফৰ্মাচিউটিকেল উদ্যোগৰ বাবে বহুল গোলকীয় বজাৰৰ সৃষ্টি কৰে লগতে নতুন আৰু উন্নত নিৰাময় বিকাশত উদগণি দিয়ে
আনহাতে সংকটপূৰ্ণ তথা নাতিদীৰ্ঘ বিষাণুজনিত সংক্ৰমণৰ ক্ষেত্ৰত প্ৰতিবিষাণুৰ ক’ৰ্চ সংক্ৰমণৰ লগে লগে লোৱা অতি প্ৰয়োজনীয়। যিহেতু প্ৰতিকাৰৰ সময় খুবেই সীমিত গতিকে ঔষধৰ বজাৰখনো তেনে ধৰণেই সংকুচিত হোৱা দেখা যায়। অন্য কাৰণ হৈছে যে যি এলেকাত বিষাণুৰ সংক্ৰমণ হয় সেই এলেকাত প্ৰতিবিষাণুৰ বিকাশৰ কাৰণে মোটা ৰাজহ বিনিয়োগ কৰিবলৈ সক্ষম হোৱা বিনিয়োগকাৰী নাথাকিবও পাৰে। চৰকাৰী বিনিয়োগ নহ’লেও ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বিনিয়োগও বহু ক্ষেত্ৰত সহায়ক হয় যদিও ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বিনিয়োগৰ মনোনিৱেশ সংক্ষিপ্ত। ৰাজহুৱা খণ্ডৰ বিনিয়োগকাৰীৰ জন-স্বাস্থ্যজনিত ৰুচি সলনি হয়, কেতিয়াবা যদি ইব’লা কেতিয়াবা জিকা আৰু আন কেতিয়াবা সেইটো আকৌ ইব’লা হয়গৈ।গতিকে প্ৰতিবিষাণু বিকাশৰ পথ সদায় খলাবমাই হৈ থাকিল। কিন্তু সাম্প্ৰতিক অতিমাৰীৰ প্ৰকোপে ঔষধ বা প্ৰতিবিষাণুৰ বিকাশত আগভাগ লোৱাসকলক কি ধৰণে প্ৰতিবিষাণু বিকাশৰ দিশটো সুকীয়াভাবে বিচাৰ-বিবেচনা কৰিব লাগে সেই দিশত চিন্তা কৰিবলৈ বাধ্য কৰিলে। অতিমাৰীয়ে সমগ্ৰ পৃথিৱীতে তোলপাৰ লগোৱাৰ পাছত, তৎক্ষণিক ক’ভিড-১৯-ৰ প্ৰতিবিষাণু নথকাৰ পাছতহে হঠাৎ নিদ্ৰাভংগ হ’ল আৰু এই সময়ছোৱাৰ ভিতৰত কিছু সংখ্যক প্ৰতিবিষাণু বিকশিত হৈছে। আন এটা মন কৰিব লগা কথা হ’ল যে প্ৰতিষেধক বা ভেকচিনৰ কাম হৈছে এজন ব্যক্তিক সংক্ৰমণৰ পৰা বচাই ৰখা, গতিকে সংক্ৰমণৰ আগতেই লোৱা অতি প্ৰয়োজনীয়। আনহাতে প্ৰতিবিষাণুৰ কাম হৈছে বিষাণুৰ দ্বাৰা আক্ৰান্ত ব্যক্তিৰ শৰীৰত বিষাণুক বিভিন্ন প্ৰকাৰে প্ৰতিহত কৰা। সম্ভৱত: অতিমাৰীৰ পৰা এক শিক্ষা হ’ল যে প্ৰতিষেধক বা ভেকচিনৰ বাদেও সহজলভ্য প্ৰতিবিষাণুৱে জনস্বাস্থ্যৰ ক্ষেত্ৰত গুৰুত্বপূৰ্ণ ভূমিকা লয় - যেতিয়াই প্ৰদুৰ্ভাৱ হয়, সেই প্ৰদুৰ্ভাৱ ঋতুকালীনেই হওক বা বিশ্বমাৰীয়েই হওক। এই প্ৰদুৰ্ভাৱ ৰোধ কৰাত প্ৰতিষেধক যেনেদৰে দৰকাৰী প্ৰতিবিষাণুৰ কামো তেনেদৰেই গুৰুত্বপূৰ্ণ।
তথ্য সংগ্ৰহ: CDC, Chemical Engineering News (CEN.ACS.ORG)
